Een en al oor

'Een hele goede avond, u kijkt naar Volt, over het asociaal gedrag bij het parkeren, over sexy lingerie in een pop-up store en over de oplossing tegen kaalheid. Fijn dat u kijkt en hartelijk welkom'. Naar goede gewoonte heb ik op woensdagavond een afspraak met Kobe Ilsen. Een programma dat informatief, actueel, spraakmakend en verhelderend is, zo zeggen ze zelf. Allemaal prima voor mij want zo kan ik op mijn dooie gemak weer wat bijleren over de wereld. Maar niet iedereen is zo blij met de trend van 'infotainment'. U zegt?

Infotainment, de naam wijst al op de aard van het beestje. Het begrip is een samentrekking van twee elementen, namelijk van informatie en 'entertainment'. Meestal wordt ermee bedoeld dat een medium of artikel serieuze inhoud heeft, maar dat het op een speelse manier wordt gebracht. Het is een vorm van televisie maken waarbij een onderwerp dat serieuze belangstelling behoeft onder handen wordt genomen met behulp van een clown, een bloedmooie vrouw of bijvoorbeeld een man in een apenpak. Kortom, het nieuws wordt dus nog steeds gebracht maar in een iets luchtiger en amusanter jasje. En voorbeelden zijn alomtegenwoordig. Denk maar aan de heuse discussie over de al dan niet racistische ondertoon van Zwarte Piet, waarbij Terzake een imitator losliet in de zwartste wijk van Brussel om reacties op te meten. Maar bijvoorbeeld ook programma's zoals De Slimste Mens worden onder de noemer 'infotainment' gecategoriseerd. Bovendien kan infotainment ook opgevat worden als een focus op 'nieuws' dat gebracht wordt om de mensen te entertainen. Infotainment kan dan worden opgevat als het 'zachte' nieuws, dat wordt aangeduid als emotioneel, betrokken, populair, lichtzinnig en gepersonaliseerd. Het staat dan lijnrecht tegenover het 'harde' nieuws, waar de focus ligt op het creëren van bewustzijn van burgers op belangrijke kwesties door een rationele, afstandelijke, serieuze, proportionele, tijdige, gecontroleerde, gebalanceerde en accurate berichtgeving.  Beide vormen zijn bijvoorbeeld vertegenwoordigd in het VRT Journaal, waar men steeds tracht om de burger te informeren over het reilen en zeilen van de dag, maar waarbij men ook steeds tracht om met een geinige noot te eindigen. Over hoe onze minister-president in de Antwerpse Zoo op bezoek komt bij de pasgeboren babyolifant Kai-Mook, bijvoorbeeld. Of hoe in het putje van deze winter een zwaan wordt gered uit een diepgevroren Brugse vijver.

Convergentie, c'est quoi?

De inhoudelijke overlap tussen twee strekkingen die voorheen fungeerden als twee afzonderlijke domeinen, kadert binnen een breder proces dat zich in de beginjaren van het millennium heeft voltrokken; namelijk het proces van convergentie. Dit houdt in dat voorheen strikt gescheiden technologieën en media grotendeels zijn samengesmolten en de grenzen zijn vervaagd, dit op verschillende niveau's. Denk bijvoorbeeld aan de technologische overlap waarbij we vandaag in staat zijn om televisie te kijken op onze pc, tablet of smartphone en dat we ook op het web kunnen surfen op onze gameconsole. Eén machinerie heeft niet meer noodzakelijk één bestemming, maar vormt nu ook een platform voor andere technologische toepassingen. Maar er is bijvoorbeeld ook een samensmelting op economisch niveau. Zo huizen sinds kort verschillende nieuwskranten onder hetzelfde dakje, namelijk Het Mediahuis. Deze vervaging van grenzen heeft een sterke impuls gekend van het digitaliseringsproces, al is het niet ten volle duidelijk hoe of waar mediaconvergentie ontstaan is. Eén bepaalde oorsprong van het fenomeen is in elk geval moeilijk te bepalen. Volgens Garcia Aviles e.a. (2008, p. 4) is elke poging daartoe onmogelijk, aangezien een waaier aan factoren aan het convergentieproces gelinkt kan worden: 'Several factors have recently sparked  off media convergence, such as the decrease in newspaper sales and the stagnation of television audiences, a ferocious competition for advertising income, the growth of internet news users, the introduction of budgetary cuts, together  with the need of producing  news content for several platforms within the same media company'.

Dat stemt niet iedereen vrolijk.

Veel mensen zien deze overgang naar een luchtigere nieuwsberichtgeving als een onheilspellend fenomeen, eentje dat de journalistiek niet ten goede komt. Zo stelt Andrew Marr, een Britse journalist werkzaam voor de British Broadcasting Corporation, dat het infotainment afdoet aan het puur informatieve karakter van de journalistiek. "The idea of news has altered. It stopped being essentially information and became something designed to produce- at all costs, always - an emotional reaction, the more extreme the better". De onderzoeker Thomas Patterson stelt dat de kans groot is dan het algemene interesseniveau in nieuws zal dalen vanwege het hoge infotainment gehalte. "The media are undermining the overall demand for news by failing to account for the interests of those who traditionally have followed news regularly. For more than a century, public affairs coverage has been the primary reason that millions of people each day choose to spend some of their time on the news.” Bovendien zou het hoge infotainment gehalte er ook toe leiden dat de geloofwaardigheid van het medium ondermijnd wordt. Ten slotte, zo stelt hij, kan de hoge fixatie op bijvoorbeeld criminaliteit vanwege hun sensationele karakter er ook toe leiden dat er verkeerde percepties over de werkelijkheid ontstaan. "For example, during the 1990s, when media coverage of crime sharply increased, the public came to believe that the crime rate was rising, when in reality, it was in steady decline". Een ander voorbeeld: door de sensationele berichtgeving over de politiek en door te focussen op het conflictgehalte kunnen de mensen hun vertrouwen verliezen in het politieke en institutionele systeem.  Anderen zijn dan weer wel gewonnen voor het principe van de 'infotainment'. Kobe Ilsen bijvoorbeeld. 'Infotainment is lang een vies woord geweest, maar ik geloof er heilig in: informatie die je leuk brengt blijft veel langer hangen.' Ook Patterson (2001) erkent dat het luchtig brengen van nieuws er voor kan zorgen dat bepaalde mensen toch iets over de wereld te weten komen, mensen die anders niet zouden opletten of er geen aandacht aan zouden schenken. Daarnaast gaan er ook stemmen op dat het bijdraagt aan de verspreiding en democratisering van de publieke sfeer, en zou er een grote betrokkenheid zijn van het publiek. 

Heil voor iedereen.

Zelf heb ik vooral oog voor de voordelen van infotainment. Na een dag vol beweging heb ik, noch het gros van de mensen rondom mij, weinig zin om overladen te worden met seriositeit en intrieste aangelegenheden. Dan wil ik vooral kunnen ontspannen. Programma's die op een ludieke, losse en amusante wijze informatie met de paplepel naar binnen gieten zorgen er dan toch voor dat je de volgende dag niet met schaamte moet toegeven dat je niet op de hoogte bent. Er mogen dat almaar meer programma's zijn die een infotainment-format aanbieden, er zijn naar mijn aanvoelen nog voldoende mogelijkheden om het nieuws in zijn serieuze jasje te consumeren. De kijker/lezer/luisteraar die zich stoort aan de futiliteiten die de revue passeren kan zijn heil dus altijd elders zoeken. Iedereen tevreden, toch?

___________________________________________________________________________________________________________________________
Bronnen:

• http://www.csicop.org/specialarticles/show/thats_infotainment/
• http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/diversen/99162-journalistiek-infotainment-zacht-en-hard-nieuws.html
• http://www.mediakritiek.be/index.php?page=7&detail=687
• Erdal, I. J. (2009). Cross-media (re) production cultures. Convergence: The International Journal of Research into New Media Technologies, 15(2), 215-231.
• Thussu, Daya Kishan. News as entertainment: The rise of global infotainment. Sage, 2008.